1

Մի ամգամ աստղերը հավաքվեցին իմի, և նրանցից ամենածերերն ասեցին.
- Մենք բազում ենք ու շատ: Ուրեմն ինչու՞ չենք կարող լուսավորել ցերեկն ու գիշերը արեգակի ու լուսնի նման:
- Որովհետև միաբանությամբ չենք վարվում,-պատասխանեց մեկը:
Եվ որոշեցին նախ հալածել ու փախցնել արեգակին: Բայց երբ լուսինը ծագեց, հաղթվելով նրանից՝ աստղերն ասացին.
- Եթե մենք լուսնի լույսից այսպես աղոտացանք, ապա ի՞նչ կլինենք, երբ արևը ծագի:
Զղջացին աստղերը և խոստովանեցին իրենց պարտությունը:


2

Մի անմիտ մարդ հունապի ծառը դժնիկ կարծելով հարված տվեց նրան:
Ծառը զայրացավ և ասաց.
- Ո’վ անագորույն, ծառը իր պտղից պետք է ճանաչել ոչ թե տեսքից:


3

Նռնենին և թզենին միմյանց հետ սեր անել կամեցան և քաղցրությամբ համեմատվեցին. բայց նռան թթվությունից խորշեց թզենին, և լուծվեց նրանց դաշինքը:


4

Ծովի գորտերը խորհուրդ անելով ասացին.
- Ինչու՞ենք դեղնած ու փորներս ուռած խեղդվում ջրի մեջ, դուրս գանք ցամաք ու կյանք վարենք, ինչպես ուրիշները:
Մի ծեր գորտ պատասխանեց.
- Հայրս պատվիրել է ինձ, որ ծովի ապաստանը չթողնեմ, որովհետև բնությամբ մենք վախկոտ ենք. գուցե դուրս գանք ու վախենալով ետ դառնանք և մեր վախկոտությունն ուրիշներին հայտնի դարձնենք:
Բայց գորտերը չլսեցին ծերունունու դուրս եկան, սակայն ոտնաձայն լսելով՝ փախան իսկույն ու ծովը սուզվեցին դարձյալ:


5

Առյուծի ոտքը կոտրվեց. նա սկսեց տրտնջալ բոլոր կենդանիների վրա և ասաց.
- Դուք իմ հարկատուներն եք, որովհետև գազանների իշխանն եմ ես, ինչու՞ ինձ համար զոհաբերություններ չեք անում , որ առողջանամ:
- Այն պատճառով, - պատասխանեցին կենդանիները, - որ մենք քեզանից պաշտպանություն չտեսանք ոչ արջի ձեռքից, ոչ գայլի և ոչ էլ այլ գազանների ձեռքից՝ մինչև անգամ դու ինքդ չխնայեցիր մեզ: Մենք աստծուն պետք է զոհաբերություն անենք, որ այդպիսի փորձանքի բերեց քեզ:


6

Իմաստուններից մեկը հարցում արավ ծառերին և ասաց.
- Ի՞նչն է պատճառը, որ դուք ինչքան բարձրանում եք, այնքան էլ խորը արմատներ եք գցում:
Եվ ծառերը այսպես պատասխանեցին.
- Ինքդ իմաստուն լինելով, ինչպե՞ս է որ չգիտես, որ մենք չենք կարող այսքան ճյուղեր կրել մեզ վրա, դիմանանք հողմերի բռնությանը, եթե խորը արմատներ չգցենք: Տեսնում ես մեր եղբայր հաճարի և փիճի ծառերը, որոնք թեպետ բազմաճյուղ չեն, բայց դարձյալ քամիներին ընդիմադրել չեն կարող, որովհետև խորը արմատներ չունեն:


7

Զատկի տոնին հավատացյալները հաղորդվելու եկան: Մի հովվի էլ համոզեցին , որ նա ևս հաղորդվի, բայց հովիվը երբ հաղորդությունը տեսավ, փախավ, ասելով. Ո'չ ճաշ է, որ ուտեմ, և ոչ էլ ընթրիք:
Ու չհավանելով թողեց ու գնաց:


8

Ձկներին մեղադրում էր իրենց թագավորը, ասելով, թե ինչու՞ եք ուտում ձեզանից մանր կենդանիներին: Եվ ձկները համարձակվելով ասացին. «Քեզանից ենք սովորում, որովհետև շատերը գալիս են քեզ երկրպագելու, և դու, կուլ տալով նրանց, կերակուր ես դարձնում քեզ համար: Ուստի և մենք քեզանից սովորելով հանդգնում ենք»:


9

Առյուծը, արջը և գայլը միասին ասացին մի անգամ.
-Մենք ինչու՞ ենք հում ուտում մեր որսը: Մարդկանցից մեկին բռնենք, որ իրենց օրենքի համաձայն, կերակուր պատրաստի մեզ համար մեր որսից:
Եվ բռնեցին և կարգադեցին խոհարար:
Մարդը նեղվելով նրանց ձեռքի տակ մնալուց՝ հնար մտածեց նրանցից ազատվելու: Ճեղքեց մի մեծ գերան և նրա ամեն կողմում սեպեր դնելով, ասաց առյուծինև մյուսներին.
-Օգնեցեք ինձ ճեղքելու այս փայտը: Դրեք ձեր ձեռքերը ճեղքվածքի մեջ և ձգեցեք:
Երբ նրանք դրին ձեռքերը, մարդը դուրս քաշեց սեպերը: Գազանները մնացին կաշկանդված:Այդ ժամանակ մարդը կացինն առավ և ասաց.
- Նախ առյուծից սկսենք:
Ասաց և ջարդեց բոլորին:


10

Մի անգամ վար անելիս եզը փախավ լծի տակից , բայց մշակը բռնելով
նրան կալը բերեց: Այստեղից էլ եզը փախավ: Մշակը բերեց և այս անգամ սայլին լծեց: Սայլից էլ փախավ:Մշակն ամեն անգամ բերեց շատ բանի լծեց: Վերջապես երբ եզը տեսավ որ փախուստ տալով անհնար է, հնազանդվեց և թողեց իր փախչելու սովորությունը:


11

Արջի փորը ցավեց, դեղ հարցրեց աղվեսից, և սա ասաց.
- Մի բարեպաշտ մարդ դրա դեղն ունի, կերթաս նրա մոտ և նա մեղր կտա, որը շատ օգուտ է քեզ:
Արջը ճամփա ընկավ և երբ մոտեցավ գյուղին, շները հալածելով
փախցրին նրան, և նա սկսեց մեղադրել աղվեսին:
Աղվեսն ասաց.
-Այն մարդը, որ քեզ շներից ազատեց և ոչ էլ դեղ տվեց, տգետ և օրենքից անտեղյակ: Արի քեզ տանեմ մի կրոնավորի մոտ, որը հմուտ է աստվածաբանության մեջ և բանիմաց է:
Երբ կրոնավորը տեսավ արջին ու աղվեսին, սկսեց նախատել նրանց և մերժել: Աղվեսը արջին ցույց տվեց մեղվանոցի մուտքը, ուր մտավ արջն անմիջապես, կերավ մի փեթակ և մեկն էլ վերցնելով ճամփա ընկավ: Կրոնավորն սկսեց անիծել աղվեսին, որպես վնասի պատճառի:
Աղվեսն ասաց.
- Ես մեղավոր չեմ, որ արջը տմարդություն արավ: Մեղքը քոնն է, որ դեղի համար չտվեցիր մեղր, այլ՝ փորի:


12

Հոտն ընթանալիս շարժվում էին ոչխարների դմակները :
Այծերը նախանձից դրդված սկսեցին բամբասել և ասացին.
- Ինչու՞ մենք նման պարկեշտությամբ չեք քայլում:


13

Առյուծը բորենուն բռնեց գողության մեջ, և բորենին ասաց.
- Ես մեռածներին եմ ուտում, որովհետև կենդանիներին հաղթել չեմ կարողանում, իսկ դու ողջ-ողջ ես հոշոտում, որովհետև հզոր ես ու հաղթող:


14

Փիղն իր որդուն տվեց Պլատոնի մոտ, որ իմաստություն սովորի: Պլատոնը նախ սկսեց սովորեցնել նրան լսարանում չոքելը, բայց նա չէ կարողանում , ապա ասաց նրան, գլուխդ խոնարհիր, այդ էլ չկարողացավ:
Պլատոնն այն ժամ նրան հորը վերադարձրեց և ասաց.
- Որդիդ արժանի է թագավորի պալատում լինելու՝ միշտ ոտքի վրա կանգնած, և ոչ թե լսարանում, որովհետև ոչ նստել կարող է, ոչ գլուխ խոնարհել:



15

Ուղտին խփեց իր խնամողը: Ուղտը բարկանալով ասաց.
- Մի ծեծիր ինձ, երբ տրտում եմ ես, ապա թե ոչ կմեռնես իմ ձեռքով:
- Իսկ ի՞նչն է քո տրտմության նշանը, որ իմանամ և չծեծեմ քեզ:
- Երբ կտեսնես, - ասաց ուղտը, - որ իմ ստորին շուրթը կախ է ընկած, և ոտքս քայլելիս ձայն չի հանում, իմացիր որ տրտում եմ ես:
- Ես ինչպես իմանամ, - ասաց ուղտապանը, - երբ շարունակ այդպես է՝ ստորին շրթունքդ կախված է և քայլելիս էլ ոտքիդ ձայնը չի լսվում:


16

Գալիանոսը մի անգամ բանախոսություն արավ մարմնական առողջության վրա, ասելով, որ եթե մարդ զգույշ լինի ուտելու և խմելու մեջ, բժիշկներին դիմելու կարիք չի ունենա: Մի մարդ լսելով նրա բանախոսությունը, ոչ ուտում էր և ոչ էլ խմում, որից չարաչար հիվանդացավ և հանդիմանում էր Գալիանոսին, որը լսելով ասաց.
- Մի՞թե չգիտես դու, ով անմիտ, որ մենք մեր բնության արարիչը չենք, այլ օգնականը, և դու ինչու չհասկացար ու ա յնպես չվարվեցիր:



17

Գայլն սպասում էր, որ այծյամը ննջի, որպեսզի բռնի նրան և ուտի : Բայց այծյամն իմանալով նրա միտքը չէր ննջում շատ օրեր, մինչև որ գայլը թմրելով նիրհեց:
Այն ժամանակ եկավ առյուծը կերավ գայլին:


18

Կատուն թախանձում էր ոզնուն.
-Որդուդ տուր ինձ հոգեզավակ, և դառնանք բարեկամ:
Եվ երբ բազում թախանձանքներից հետո ստացավ ուզածը, ասաց.
-Որովհետև դժվարահամբույր է որդիդ, ուստի մերկացրու նրան փշերից, որպեսզի հեշտ լինի գրկել նրան ու գգվել:
Ոզնին խաբվեց,և մերկացնելով որդուն փշերից տվեց կատվին, որը կերավ իսկույն, իսկ ոզնին հեռացավ կսկծալից լաց ու կոծով:


19

Որսի ժամանակ բազեի ճանկերից ազատվեց հավբալի ձագը, և բազեն ասաց. «Թող դա զոհ լինի աստծուն»: Հավբալի ձագը ծաղրելով նրան՝ ասաց. « Ինչ որ ձեռքովդ ես տալիս, ա’յն է զոհ»:


20

Ծիտը տեսավ ջայլամին, որը մեծ-մեծ ձու էր ածում, և ուզեց պատճառն իմանալ: Ջայլամն պատասխանեց. «Կրակ եմ կուլ տալիս, այդ է պատճառը, որ մեծ-մեծ ձվեր եմ ածում ես»:
Ծիտը հավատալով կրակ կուլ տվեց և մեռավ, չմտածելով, որ մեծ-մեծ ձվեր ածելու պատճառը ջայլամի մեծությունն էր:


21

Զատկի տոնին բոլոր թռչունները գնացին քահանայի մոտ և, խոստովանելով, հաղորդվում էին: Նրանց հետ գնացին նաև սակռը և հողամաղը:
- Տեր հայր, - ասացին նրանք, - մենք խիղճ ասած բանը չունենք. մենք մկներ ու գորտեր որսացինք ու կերանք:
Քահանան մերժեց հաղորդություն տալ սակռին և հողամաղին, պիղծ կոչելով նրանց:
Նրանք գնացին, սուրբ ձագեր որսացին և բերին տվին քահանային, որն ասաց.
- Դուք առաջին անգամ չիմացաք խոստովանվել, որովհետև մկներն ու գորտերը փետրաթափ թռչուններ են:
Այս ասելով, քահանան արդարացրեց նրանց և հաղորդեց:



22

Անծեղը անտառում սովորաբար միշտ աղաղակում է, մանավանդ կենդանիներ տեսնելիս: Երբ ձագը կամեցավ դրա պատճառն իմանալ, մայր անծեղը պատասխանեց. «Որպեսզի թշնամիներս ինձ միշտ արթուն տեսնեն և չմտածեն վրաս հարձակվել՝ որսալու նպատակով»:



23

Ճայեկը սագին աղաչում էր և ասում.
- Ես սեևադեմ լինելով արհամարված եմ բոլորից, իսկ դու սպիտակ ես ու պայծառ , խնդրում եմ ինձ սովորեցնես, որ քեզ պես սպիտակ լինեմ:
- Շատ լավ, - ասաց սագը, - միայ թե ինձ պես միշտ լվացվիր ջրով:
Ճայեկը լսեց սագի խորհուրդը , բայց լվացվելիս ընկնում էր նրա սև փետուրը և դարձյալ նույն գույնով գալիս էր մեկ ուրիշը:
Ճայեկը կրկին գնաց սագի մոտ ու աղաչեց, և սագն ասաց նրան.
- Լվացվելու հետ միասին իմ լեզուն էլ պետք է սովորես, որ կարողանաս
իմձ նման լինել:
Ճայեկն հանձն չառավ մոռանալ իր լեզուն և մնաց սևադեմ:


24

Ճնճղուկները երամով գնացին արագիլի մոտ և աղաչելով ասացին նրան.
- Թույլ տուր մեզ ձագեր հանելու քո բույնի մեջ և պաշտպանիր մեր ձագերն օձերից:
- Ինձ ի՞նչ կանեք, - ասաց արագիլը, - որ կատարեմ ձեր կամքը:
- Կաղոթենք, պատասխանեցին ճնճղուկները, որ ձեր ձագերը միշտ առողջ մնան և զերծ վնասակար օդից ու եղանակից:
Եվ արագիլը տեղ տվեց նրանց:
Երբ ճնճղուկները ձագ հանեցին, օձը սողաց դեպի բույնը նրանց ձագերն ուտելու: Արագիլը սպանեց այդ օձին և ման էր գալիս, որ ոչնչացնի բոլոր օձերին` ճնճղուկների ձագերին փրկելու համար:
Առակս ուսուցանում է կարեկից լինել տկարներին ու թույլերին և ցանկանալ, որ ազատություն վայելեն նրանք:


25

Սիրամարգը իր գեղեցկությունն ամենքին ցուցադրելով՝գովեստ էր ստանում. և նա մտածեց թագավոր դառնալ: Իմաստուններից ոմանք խրատեցին՝ չխաբվել, ասելով, թե ազգով պետք է թագավոր լինել: Բայց սիրամարգը չէր ուզում լսել նրանց և ցանկանում էր անպատճառ հասնել իր նպատակին: Թռչունների թագավորը լսելով այդ մասին, եկավ ու կոտորեց նրա ձագերին ու ազգատոհմը: Շատերն էլ թևերն ու փետուրները դուրս քաշելով՝ մերկացրին նրան: Այսպիսով, սիրամարգը ոչ միայն թագավոր չդարձավ, այլև զրկվեց իր գեղեցկությունից:
Այսպես ահա, նրանք, ովքեր հրապուրվելով ցանկանում են հասնել անկարելիին, ոչ միայն ձեռք չեն բերում այն, այլև կորցնում են իրենց ունեցածը:


26

Արջը փորում էր մրջյունի բույնը և լեզվով հավաքելով նրանց՝ ուտում:
Մրջյունը հնար էր մտածում սպանելու արջին: Գնում է նա պիծակի, գոռեխի, շնաճանճի, բրետի և այլ սրանց նմանների մոտ և աղաչում օգնել ազգասիրաբար: Նրանք, ցավակցելով իրենց ազգակից մրջյունին, խփում են արջի աչքին և ականջներին, որը գլուխը զարկում է քարին և վերք է ստանում: Վերքը նեխում է, որից և առաջանում են որդեր: Արջը ցավի սաստկությունից գոչում է բերանաբաց: Որդերը նրա որովայնը մտնելով՝ խոցոտում են աղիքները, որից արջը տանջահար և ցավից ստիպված դիմում է դեպի ջրի հոսանքը և չափից ավելի խորը մտնելով՝ խեղդվում է:


27

Չղջիկները լույսին նայել չեն կարող, մտնում են քարերի ճեղքը կամ պատերի խորշերը , և, որովհետև գարշահոտ են ու վատատես, ցերեկը գունդ ու կծիկ են լինում և գիշերը հարձակվում:
Այդպես են բանսարկուներն ու ավազակները, որոնք արդարության լույսից փախչելով՝ սիրում են խավարը:


28


Պղնձագործն ու երկաթագործն միմյանց խնամի դառնալու ժամանակ վիճեցին, յուրաքանչյուրն իր արհեստն էր գովաբանում մեծաբարբառ, և նրանց մեջ հակառակություն ընկավ. գնացին ծերերի ատյանը: Ծերունիներն ասացին, թե հասարակաց օգտակարը պատվական է:


29

Ոսկին թագավորելիս պահանջում էր, որ բոլոր նյութերը երկրպագեն իրեն: Նա թագավոր էր կոչում իրեն, որովհետև թագավորի պատկեր է եղել, և դրանով ամբարտավանում էր արծաթագործներին և ուրիշների վրա ևս: Բոլորը եկան երկրպագելու, բայց ցորենը չեկավ, ասելով. «Թող առաջ ինքը՝ ոսկին գա ինձ երկրպագելու»::


30

Սոսի ծառի մոտ երկրագործները ջրում էին բամբակի արտը:
Նրանք պատվիրում էին միմյանց զգուշանալ բամբակենու ծառերը կոխտալուց: Սոսին բարկացավ , որ ծառ են կոչում բամբակենուն և ասաց.
- Ինչպե՞ս կարող է դա ծառ կոչվել և համանուն լինել ինձ, որ հաստ եմ այսքան ու բարձր և շատ տեղ եմ բռնում:
Եվ բամաբկենին անվախ արձակ ու համարձակ պատասխանեց.
- Դու բարձր ես, արդարև, ու հաստ, սակայն անօգուտ, ո’չ շինության համար ես պիտանիև ո’չպտղաբերությամբ՝ գովելի, այրելու համար էլ անպետք ես: Այլ միայն թանձր ստվեր ունես, որի համար ավելի շատ պարսավում են քեզ, քան թե գովում: Իսկ ես թեև փոքր եմ ու տկար , բայց բազմաշահ եմ և օգտակար բոլոր մարդկանց համար և’ պահպանելու, և’ քաղելու, և’ գործելու ժամանակ, և վերջում դառնում եմ հագուստ, ինչպես ոչխարների բուրդը, կտավատի վուշը և շերամի մետաքսը: Մինչդեռ դու դրանցից ոչ մեկը չունես, բացի միայն խոզակից:
Եվ այս հանդիմանությունից հետո սոսին լռեց:


31

Էշը գնաց սար կրոնավոր լինելու , բայց վախենալով տեղի դառնությունից ու դժվարություններից, մանավանդ որ խրատում էին, թե ծույլ չպետք է լինի, փախավ այնտեղից ասելով.
- Խառան, խառան…
Այսինքն թե տաք է խառանը, որտեղից եկել էր կրոնավոր լինելու:

32

Ավազակը մի քահանայի բռնելով՝ կամենում էր սպանել նրան: Քահանան ուժ առավ, հաղթահարեց ավազակին և, ինչպես պետք է, սկսեց տանջել նրան:
Ավազակն աղաչում էր և ասում.
-Չէ՞ որ քահանա ես դու և միշտ ասում ես «խաղաղություն ամենեցուն» ու սրա նման շատ բաներ, ուրեմն ինչու՞ ես տանջում ու չարչարում ինձ:
- Ո’վ դու չարագործ, - պատասխանեց քահանան,- ես հենց խաղաղություն պահպանելու համար եմ տանջում քեզ, որովհետև դու չես սիրում խաղաղությունը:


33

Երկրում կար շատ բարձր և անմատչելի մի լեռ: Մարդիկ կամեցան բնակություն հաստատել նրա վրա, որովհետև լի էր նա ամենայն բարիքով: Սակայն, շատ էր դժվարին նրա վրա բարձրանալը, թեպետև ուներ բազում ճանապարհներ: Նրանք, ովքեր նրա վրա բարձրանալու ժամանակ կանգ առան հանգստանալու, սայթաքեցին և ցած գլորվելով հասան մինչև հատակը, իսկ ովքեր չուզեցին դադար առնել, այլ գավազանի օգնությամբ աշխատեցին շարունակել վերելքը, բարձրացան լեռան վրա և հանգիստ կյանք վայելեցին:
Այսպես թուլակազմ անարիները մնում են կես ճանապարհին ու կորչում, իսկ հաստատակամները, համբերությունն իրենց նեցուկ ունենալով՝ վեր են բարձրանում ու հասնում նպատակին: